“Docenten kun je niet vervangen, slechte docenten wel”

Naast het feit dat ik nu zo’n 10 jaar met veel plezier algemeen directeur van Avans+ ben heb ik ook nog een echt beroep of hobby.  In het verleden was ik onderwijskundig consultant E-learning bij Cinop. In die tijd heb ik veel bedrijven waaronder Sara- Lee, Shell en Corus begeleid bij de implementatie van E-learning, corporate academies en E-learning systemen. In andere columns heb ik al eens gezegd dat het altijd zo is dat innovatie in onderwijs en opleiding ontstaat binnen de context van bedrijfsopleidingen. Jaren later worden deze innovaties in het onderwijs toegepast, en dan vaak op een verkeerde manier.

Leren van fouten

Leren van de geschiedenis is moeilijk, zoals iedere dag blijkt. Maar dat wil niet zeggen dat in de discussie over open education precies dezelfde fouten opnieuw gemaakt moeten worden als bij de discussie over E-learning ongeveer 15 tot 20 jaar geleden. Zeker wanneer het gaat over onderwijs en opleiding zouden deskundigen en consultants toch een moreel besef moeten hebben dat ontwikkeling en vooruitgang afhankelijk is van het leren van fouten uit het verleden.

Wat is dan het probleem

Enige tijd geleden heb ik een workshop open education gevolgd die slecht georganiseerd was. Dat is niet goed, maar kan wel eens voorkomen. Het echte probleem is dat het vooral inhoudelijk erg slecht was. Het gevoel bekroop mij dat er in de afgelopen 15 jaar niets is geleerd, en dat is wel ernstig.

“E-learning  is echt iets heel anders dan open education.”
Er zijn veel nieuwe vakgebieden inzichten en innovaties waarbij “deskundigen of consultants” meer tijd besteden aan studie of definitie van het vakgebied dan aan de daadwerkelijke toepassing daarvan. Op die manier wordt er veel kostbare tijd en energie weggegooid zonder dat er toegevoegde waarde wordt gecreëerd. Soms gebeurt dat onder de noemer van wetenschap maar meestal is er sprake van onbekommerd hobbyisme waarbij éénoog meestal zegeviert in het land der blinden.

“Technologie, niet het doel maar het middel.”
Iedereen in de technologie zegt altijd vooraf dat de toepassing van technologie geen doel is maar een middel. Nu zijn middel-doel vergissingen vaak oorzaak van spraakverwarring of miscommunicatie. Het vereist immers een zeker abstractievermogen om na te gaan op welk niveau het gesprek zich afspeelt. Wat op het ene niveau een middel wordt genoemd op een ander abstractie niveau het doel. Wanneer technologen of IT’ers beweren dat ze IT als middel zien dan moet je ze nooit zomaar geloven, dat kun je sowieso beter niet doen bij IT’ers.  Docenten kun je immers niet vervangen.

Informatie, kennis en kennisoverdracht

Boeken, kranten en internet zijn bronnen van oneindig veel vrij beschikbare informatie. Deze bronnen zijn ook heel erg open en plaats en tijd onafhankelijk . Bovendien wordt de informatie ook hergebruikt.  Kijk maar eens naar een metrokrantje in de trein op het einde van de middag. Wanneer experts  het hebben over open education en MOOC’s  dan hebben ze het meestal over het gebruik van open source  internet technologie in onderwijs en opleiding. Vanuit de tijd van E-learning implementatie weten we dat het resultaat van de toepassingen erg afhankelijk is van de mogelijkheden van use en reuse van leermiddelen. Informatie kan makkelijk gedeeld en hergebruikt worden. Voor kennis ligt dat heel anders.

We weten al lang dat er een verschil bestaat tussen informatie, kennis en kennisoverdracht. Het delen, gebruiken en hergebruiken van informatie werkt erg eenvoudig en gebeurt heel veel. Het delen en hergebruiken van kennis  is veel ingewikkelder en is vaak onderwerp van studie. Informatie wordt kennis doordat iemand er betekenis aan toekent. Een enkeling kan dat heel goed zelf maar de meest mensen hebben daar ondersteuning bij nodig omdat het een heel complex, specifiek en individueel  proces is.  Uit studies blijkt dat het systeem en de technologie altijd ondergeschikt zijn aan relaties en sociale systemen. De ondersteuning die individuen nodig hebben om betekenis toe te kennen aan informatie wordt in het onderwijs geleverd door goede docenten die gevoel hebben voor de informatie, de toepassing en de opbouw van de informatie en  de voorkeursstijl de motivatie en het referentiekader van de leerling. Dat is geld waard, dat is toegevoegde waarde en dat kun je (nog) niet fatsoenlijk vormgeven op het internet. Er zijn ook slechte docenten die  de informatie presenteren met een zekere opbouw of logica (als je geluk hebt), maar die docenten voegen niets toe en kun je dus wel vervangen door het presenteren van goede informatie op het net.

Verschillende van dezelfde modules

Binnen scholen worden dezelfde modules binnen verschillende opleidingen aangeboden. Iedere opleiding ontwikkelt deze zelfde modules op een andere wijze waardoor deze niet hergebruikt kunnen worden. Als dat binnen 1 school al het geval is, laat staan binnen verschillende organisaties en landen. Dat dit moeilijk is weten we, maar waarom wordt daar dan zo weinig aandacht aan besteed.

De marketingtruc van MIT

De wijze waarop MIT alle kennis online presenteert is mooi: ik vind het een prachtige marketingtruc die ook nog blijkt te werken. Hulde voor MIT. Toch is het gepresenteerde  voor een deel  kennis maar het is meer informatie. Het voordeel daarvan is dat de kans op reuse aanzienlijk toeneemt. Het nadeel is dat de toegevoegde waarde ontbreekt en nog moet worden toegevoegd  zodat informatie omgezet kan worden naar kennis. Ook dient dit op de juiste wijze omgezet te worden om aan de doelgroep over te dragen.  Die kunst gaat MIT niet delen en waarom zou de rest van de wereld dat wel doen? Het is immers het geheim van de meester, dat wat echt waarde toevoegt……………dat wat consultants niet snappen.

Coen Toebosch, algemeen Directeur Avans⁺ is te volgen op Twitter via @CoenToebosch.

Het bericht “Docenten kun je niet vervangen, slechte docenten wel” verscheen eerst op Avans+ Blog.